جلگه خوزستان از جمله استان‌هایی است که در طول جنگ هشت ساله دچار آسیب‌ها و خسارات فراوانی شد که اشغال طولانی‌مدت برخی مناطق و شهرهای استان، موشک‌باران دائمی برخی شهر‌ها و حملات هوایی و زمینی به شهرهای دزفول، بستان، هویزه، سوسنگرد، اهواز، شوش، شوشتر، شادگان، اندیمشک، خرمشهر، آبادان و بسیاری از مناطق دیگر، همه و همه باعث وارد آمدن آسیب‌های فراوانی به سرمایه‌های طبیعی و انسانی و زیرساخت‌ها فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن شد.

استان خوزستان پنجمین استان پرجمعیت ایران است که  با داشتن جمعیتی بالغ بر پنج میلیون نفر دارای یک میلیون و ۱۰۰ هزار خانوار است که این تعداد شامل ۷۹۳ هزار و ۲۸۹ خانوار شهری و ۳۰۰ هزار خانوار روستایی است.

به همین دلیل تعداد زیادی از مردم خوزستان و اقوام اصیل این استان پس از جنگ تحمیلی به دلیل آنچه را که ترک منزل و مأوای خویش دانسته و از دست رفتن داشته‌هایشان در جنگ عنوان می‌کردند حاضر به بازگشت به شهرهای خود نشدند، در عوض مردم استان‌های همجوار با آغاز بازسازی به سوی شهرهای جنگ زده این استان از جمله آبادان، اهواز و خرمشهر هجوم آورده و در این شهر‌ها سکنی گزیدند.

خوزستان؛ قطب معادن استخراج نفت

این استان به عنوان قطب اصلی و در واقع یگانه معدن استخراج نفت کشور، دارای منابع بیکران نفتی است که به واسطه وجود این منابع، کشور ایران بخش اعظم اقتصاد خود را مدیون این خاک زرخیز است.

نخستین جرقه‌های وجود نفت در شهر مسجدسلیمان توسط کار‌شناسان انگلیسی بیش از یکصد و ۲۰ سال پیش زده شد، و  پس از آن خوزستان با داشتن عظیم‌ترین پالایشگاه خاورمیانه در آبادان، دو مجتمع نفتی بیدبلند در بهبهان، پالایشگاه نفت اروندان در دارخوین، و همچنین شرکت‌های حفاری پراکنده در استان و شرکت نفت مسجدسلیمان، به عنوان نقطه عطف و بی‌بدیل منطقه به‌شمار می‌رود که منابع نفتی و گازی فراوانی در آن یافت می‌شود.

خوزستان غیر از نفت در صنایع پتروشیمی نیز دارای منابع کلانی است و با داشتن منطقه ویژه بندر امام‌خمینی (ره)، عظیم‌ترین مجتمع صنایع پتروشیمی خاورمیانه را در اختیار دارد، همچنین پتروشیمی آبادان نیز از جمله این کارخانجات تولید مواد شیمیایی است و در کنار آن، کارخانجات بسیاری در زمینه  تولید فولاد، مصالح ساختمانی، موادغذایی وجود دارد که تعداد آنها رقمی حدود یک هزار ۵۵۰  واحد تولیدی صنعتی را به خود اختصاص داده است.

وجود ۱۵۵۰ کارخانه در استان

همچنین این استان در بحث بنادر نیز حائز رتبه اولین‌ و کلان‌ترین‌هاست، به گونه‌ای که خوزستان به واسطه امکان دسترسی به آب‌های آزاد جهانی دارای بنادر مهم تجاری با موضوعیت صادرات مواد نفتی و غیر نفتی و همچنین واردات است که در این حیث می‌توان به بنادر عظیم امام خمینی (ره) در جنوب خوزستان، بندر خرمشهر و آبادان در جنوب غربی و بنادر هندیجان، چوئبده و اروندکنار در این استان اشاره کرد.

این جلگه از جمله مناطقی است که کشاورزی در آن رونق فراوانی دارد و دارای درجات بالای جهانی نیز در این ارتباط به شمار می‌رود، خوزستان به واسطه وجود شهرهای آبادان، خرمشهر، شادگان و حتی بهبهان که از تولیدکنندگان اصلی خرما در خاورمیانه و حتی در دنیا محسوب می‌شوند، دارنده رتبه‌ها نخست کشت انواع خرما در منطقه و جهان به شمار می‌رود.

کشاورزی در این استان به موضوع خرما ختم نیافته و این استان در اقصی نقاط خود، محصولی را سنبل تولیدات شگرف خود دارد که می‌توان به برنج آن در شمال این استان، سبزیجات در غرب و جنوب و صیفی‌جات شرق این استان اشاره کرد که هر کدام در منطقه و حتی در کشور زبانزد مردم ایران است.

وفور محصولات کشاورزی و زمین‌های زراعی

همچنین عظیم‌ترین مزارع کشت نیشکر خاورمیانه نیز در این استان و در حد فاصل شهرهای آبادان و اهواز در منطقه‌ نوظهوری به نام شیرین‌شهر واقع شده است، این مزارع که دارای تولیدات فراوانی هستند، بزرگ‌ترین مجموعه کشت نیشکر و تولید شکر و سایر محصولات مرتبط به این ماده حیاتی در ایران است.

شش شرکت کشت و صنعت نیشکر امام خمینی (ره)، امیرکبیر، دعبل خزاعی، سلمان فارسی، حکیم فارابی و دهخدا از شرکت‌های فعال کشت نیشکر در این استان به شمار می‌روند که جدا از محصولات اصلی این مزارع که شامل قند و شکر می‌شود، کاغذ، خوراک دام، فیبر صنعتی، ام‌دی‌اف، الکل و خمیر مایه خشک از دیگر محصولات این مجموعه است، مجموع سطح زیر کشت نیشکر در این شرکت‌ها بیش از ۱۰۰ هزار هکتار است که از آن سالانه هفت میلیون تن نیشکر به دست می‌آید که ظرفیت تولید شکر در این مجتمع را  به بیش از ۷۰۰ هزار تن در سال می‌رساند.

مواردی که عنوان شد، تنها بخشی از توانمندی‌های این استان سراسر ثروت بود که امروز جوانان ساکن خوزستان که با هزینه‌های آموزشی و پرورشی این استان به بالندگی رسیده و مهیای ورود به بازار کار هستند، سهمی از این منابع را برای خود نمی‌بینند و در دریای بیکران بیکاری و سرگردانی به سر می‌برند.

حجم بالای بیکاری در همسایگی صنایع عظیم و شگرف 

این حجم از بیکاری در خوزستان هیچ توجیه منطقی جز کم‌کاری و کم فروشی برخی مدیران و پیمانکاران و در رأس آن مراکز تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی استان نمی‌تواند داشته باشد.

آمار و ارقامی که از جانب مسئولان این استان ارائه شده است، از رتبه سی و دوم این استان در بحث اشتغال‌زایی حکایت دارد که انصافاً جای تأمل است که این سرزمین آغشته با نفت و طلا و برکت خداوندی و دارا بودن منابع متعدد خدادادی، چرا در اشتغال‌زایی برای جوانان خود این‌گونه با ضعف و چالش‌های ناشی از بی‌توجهی به جوانان بومی منطقه و بها دادن به افراد غیربومی رنج می‌برد.

امروزه استان خوزستان، به عنوان نبض تپنده و شاهرگ حیاتی کشورمان مطرح است و ضمن اینکه سودآوری این استان موجب پیش‌روی بسیاری از برنامه‌های دولت‌ها به شمار می‌رود، دولت‌های مختلف در چینش چارت اقتصادی سالانه خود نگاه ویژه‌ای به درآمدهای نفتی و غیر نفتی این استان دوخته‌اند.

یک کارشناس اقتصادی در استان خوزستان به این حجم از بیکاری واکنش نشان داده و آن را ناشی از چند معضل عنوان کرده است.

حسین معاونی در گفت‌وگویی که با خبرنگار فارس داشت، اظهار کرد: اشتغال موضوعی است که خود به تنهایی و بدون بررسی متغیرهای دیگر از جمله خلق فرصت‌های سرمایه گذاری، قوانین حاکم بر جامعه و تربیت افراد، نمی‌توان آن را مورد ارزیابی قرار داد، ولی در گام اول یک موضوع کلیدی وجود دارد که آن سیاست‌ها و قوانین حاکم بر دولت‌ها است.

کاهش تولیدات، افزایش واردات

وی ادامه داد: به عنوان مثال در دهه قبل تعرفه تولید شکر در کشور به نزدیک صفر می‌رسد و این بدان معناست که فرصت برای واردات ایجاد شده است و بالطبع تولیدات داخل به اندازه کافی تقاضا نداشته است، که در این صورت مطمئنا جامعه با مشکلاتی مواجه خواهد شد.

این کارشناس مسائل اقتصادی در استان خوزستان، تصریح کرد: همچنین در پس این مشکلات کم‌کم عوامل دیگری از جمله مدیریت غیراصولی و سوءاستفاده برخی سودجویان نیز نمود پیدا می‌کند، تا جایی که الان مشاهده می‌کنیم سه هزار و ۷۰۰ کارگر در یک کارخانه با مشکلات عدیده‌ای روبرو هستند.

معاونی با بیان اینکه در دهه ۷۰ رهبری جمله‌ای در غالب یک آرزو مطرح می‌کنند که مضمون آن به این شکل بود، «آرزو می‌کنم روزی بتوانیم نفت را نفروشیم»، اشاره کرد: وقتی این سیاست در پیش گرفته نشود، این اتفاقات رخ نمی دهد و مشکلات ما بیشتر خواهد شد، حتی کشورهایی شبیه آمریکا که داعیه‌دار تجارت آزاد هستند، تعرفه واردات فولاد و لاستیک در این کشور در سال های اخیر به شدت افزایش پیدا می کند، پس ابتدا باید سیاست‌ها بررسی شود.

کاهش صادرات نفتی، فلج کردن داعیه‌داران تجارت آزاد

وی افزود: همان‌هایی که ادعای تجارت آزاد می‌کنند، می‌دانند که اگر این اتفاق رخ دهد با مشکل روبرو خواهند بود، پس اگر ما سعی نکنیم که قوت بگیریم و اقتصاد ما با افزایش تولید صرفه به مقیاس شود، مطمئناً نرخ بیکاری ما بالا خواهد رفت و اثرات اجتماعی و اقتصادی آن نیز نمود پیدا می‌کند.

معاونی یادآور شد: حال سیاست‌هایی که در استان و در حوزه اشتغال وجود دارد را می‌توان دلیل نرخ بالای بیکاری در خوزستان نامید، ما درصد بالایی از گندم کشور را در اختیار داریم، همچنین تولید شکر را داریم اما نبود صنایع تکمیلی و تبدیلی ما را به یک استان خام فروش تبدیل کرده است، در برخی از حوزه‌ها نیز شبیه سیاست‌های برخی نقاط کشور مثل سیستان و بلوچستان هستیم که تا وقتی که خام فروشی داریم، فرصت ایجاد شغل را از بین برده‌ایم.

خام فروشی، ایجاد درصد بالایی از بیکاری

این کارشناس مسائل اقتصادی با تأکید بر اینکه استان‌هایی مثل خوزستان که فقط به خام فروشی توجه داشته‌اند، دارای درصد بالایی از نرخ بیکاری هستند، عنوان کرد: در حالی که این استان مزیت‌هایی را در اختیار دارد که فقط خاص خوزستان است و در مناطق دیگر یافت نمی‌شود؛ خوزستان، استانی است که آمار بالای تولید شیر گاومیش را دارد اما کارخانه‌های تولید لبنیات آن کمترین استفاده از این نعمت خدادادی را دارند که باید علت بررسی و حل شود، هچنین شرکت‌های بسیاری در شهرک‌های صنعتی به حالت نیمه تعطیل یا تعطیل در آمده‌اند که بهترین راهکار برای حل این معضل این است که دوباره این سیاست‌ها مرور شود.

وی تأکید کرد: ما در حوزه سیاست‌های خود مشکل داریم که باید مورد اصلاح قرار گیرد، همچنین باید ساز و کاری طراحی شود که درب‌های استان به‌روی ورود محصولاتی که در خوزستان وجود دارد بسته شود، به عنوان مثال در استان اصفهان نمی‌توانید واردات طیور داشته باشید، اما در خوزستان به‌راحتی محصولات از استان‌های دیگر وارد شده و مورد استفاده کارخانجات و کارگاه‌های تولیدی قرار می‌گیرد.

آموزش؛ لازمه خود اشتغالی و تخصص در مشاغل

معاونی با اشاره به بحث آموزش مشاغل، بر آشنایی افراد با حوزه‌های مختلف تاکید کرد ثمره آن را ایجاد مراکزی برای ورود این افراد بازار کار مرتبط با رشته د بر اساس دانش خود دانست و گفت:  کسی که کارشناس کشاورزی است و تاکنون با محیط کار عملی روبرو نشده است را باید آموزش دادهتا با کشت انواع گیاهان مورد استفاده در استان و جامعه آشنا شود، افراد باید در حوزه‌های خود توانمند شوند و ریسک پذیر باشند.

این کارشناس اقتصادی با استناد به سخنان مقام معظم رهبری که «باید کارآفرینی ترویج پیدا کند»، این رهنمون رهبری را شامل دو بال  ریسک پذیری و نوآوری دانست و اظهار کرد: تا جوان ما این دو اصل را در بر نگیرد، ما نمی‌توانیم بگوییم کارآفرینی را ترویج می‌دهیم، این مسائل باید در مراکز آموزشی و آموزش عالی ما تعلیم داده شود.

به گزارش خبرگزاری فارس، اما در زمینه اعطای خدمات به مردم منطقه و ایجاد اشتغال برای مردم آن از جمله جوانان جویای کار، تاکنون تصمیمات از ایجاد کارگروه‌ها و مصوباتی که هرگز پیگیری نشده است، فرا‌تر نرفته و هر روز افراد زیادی برای گذران معیشت خود وارد این استان شده و در مواردی نیز به سرعت کار و کسبی را دست و پا کرده و مشغول به کار می‌شوند و باز هم این دست جوانان بومی منطقه است که از بازار کار داخلی کوتاه است.

کوتاهی دولت‌ها در زمینه اشتغال‌زایی

حال این سئوال مطرح است که نقش دولت‌ها و سیاست‌های آنان و عوامل اجرایی این سیاست‌ها در استان برای برچیدن این معضل چیست؟

آیا تشکیل کارگروه‌هایی که  در آن راه‌ حل‌های متفاوتی برای حل این معضل صورت گرفته اقدامی مکفی بوده است؟

آیا این کارگروه‌ها اختیارات لازم برای به خدمت گرفتن جوانان جویای کار در خوزستان دارا هستند؟

آیا کارگاه‌های لازم برای به‌کارگیری افراد بیکار به وجود آمده است؟

آیا تسهیلات لازم برای کارآفرینی در اختیار مبدعان و کارآفرینان قرار گرفته است؟

آیا قانون و یا قوانینی برای استفاده حداکثری از نیروهای متخصص و غیر متخصص بومی و استفاده حداقلی از نیروهایی غیر بومی که فقط باید دارای تخصص باشند، وضع شده است؟

ضمن ایکه این استان در حال حاضر شاهد پدیده نا مبارکی همچون فرار سرمایه‌گذاران است، آیا تاکنون مسئول و یا کارگروهی از مسئولان استان برای حل این معضل تفکری اساسی و اقدامی عملی صورت داده‌اند؟

بنگاه‌های زود بازده، راه حل برچیدن بخش اعظمی از بیکاری

یکی از راه‌هایی که می‌توانست استان را از بحران موجود اشتغال تا حدودی خارج سازد، تأسیس بنگاه‌های زود بازده و تعاونی‌های کوچک است، حال که چنین پاسخ ساده‌ای وجود دارد، چرا تاکنون از آن استفاده نشده است و استفاده از آن به ذهن هیچ مسئولی خطور نکرده است، جای بسی سؤال وجود دارد که چرا امروز فریاد فرار سرمایه‌گذاران بر آمده است.

در این بین، پاسخ کارگروه‌ها نیز به نظر قانع کننده می‌رسد، وقتی سیاست‌های دولت در استان مبنی بر افزایش اشتغال‌زایی نباشد، سودآوری کارگروه‌ها در اشتغال‌زایی نیز کاهش خواهد داشت.

بدون شک در این مدت که این استان حائز پایین‌ترین رتبه ممکن در بحث اشتغال‌زایی شده است، فلسفه و سیاست اشتغال‌زایی در رأس حرم تصمیم‌گیری دارای اشکالات و ایراداتی بوده که این رتبه برای این استان به ثبت رسیده است.

توجیه ناپذیری آمار بیکاری در خوزستان

با آماری که در فوق ارائه شد و وجود چنین منابعی در یک استان با چنین جمعیتی و تعداد خانوار، فراخواندن این تعداد مشمول اشتغال به بازار کار این استان کار سختی به نظر نمی‌رسد و در ذهن هیچ محاسبه‌گری این آمار فاحش نخواهد گنجید که چنین منطقه‌ای با داشتن چنین امکاناتی از فقر و بیکاری و ویرانی رنج‌های بسیاری را می‌برد.

این بار را به دید تحلیل و تشویق پای پیش نهادیم و برای حل این معضل و به امیدی که حرکات مثبتی صورت گیرد باید که همه دست در دست هم دهیم،  اما جامعه خوزستان، خسته از بی‌مهری‌ها و غرق نا‌ملایمات است و پس از این با سخت‌تر شدن شرایط اقتصادی، فقر عجیبی جو این استان را فرا خواهد گرفت و مشخص نیست جوانان مظلوم و مردان خانه بدوش این سرزمین برای امرار معاش و گذران معیشت چه راهی را باید گزینش کنند.

پس لطفا آن راه را شما به آنان واگذار کنید زیرا اینجا خوزستان است و ما همه بیکاریم./فارس